De betekenis van bezit: Vrijheid

Donkere wolken hangen boven Europa, steeds meer mensen voelen de gevolgen van de economische crisis die veroorzaakt is door het neoliberale casino kapitalisme. De immense staatsschulden van landen zoals Griekenland, Spanje, Portugal en Italië hebben ertoe geleid dat de bevolking in een uitzichtloze armoede wordt gestort. Sociale voorzieningen worden ontbonden, instituties en nutsbedrijven geprivatiseerd, lonen worden gehalveerd en de werkeloosheid stijgt tot ongekende hoogtes. Hoewel men vooralsnog vooral in zuid Europa met deze ontzaglijke problemen worden geconfronteerd, blijven ook de noord Europese landen niet gespaard. De Nederlandse regering wil op jaarbasis meer dan 18 miljard euro aan bezuinigingen door gaan voeren. Onze Vlaamse en Waalse zuiderburen zouden volgens de Europese norm zelfs 25 miljard moeten gaan bezuinigen. Als we een ding kunnen leren van de economische crisis is; dat het absoluut noodzakelijk is om onze economische infrastructuur te veranderen en afscheid te nemen van het neoliberale casino kapitalisme.

Er is iets goed mis met het bedrijfsleven in ons land. Het wordt grotendeels gedomineerd door multinationals en buitenlandse aandeelhouders die geen enkele binding hebben met de werknemers die voor hen produceren. De winsten worden niet terug gegeven aan de werkende bevolking maar aan de aandeelhouders die niet deel nemen aan het productieproces. Feitelijk is armoede de afwezigheid van bezit. Een salaris betaald krijgen is eveneens geen bezit want diegene die het salaris uitkeert domineert diegene die het ontvangt. De ontvanger heeft immers weinig of geen vrije keus omdat deze afhankelijk is van dit salaris. Dit leidt dan ook tot een uitbuiting van de werkende bevolking door de werkgevers en aandeelhouders. Dat is dan ook het gevolg van ons huidig economisch systeem; het kapitalisme. Hoewel het kapitalisme zegt vrijheid als ideaal te hebben, concentreert de welvaart binnen dit systeem zich bij een steeds kleiner wordende groep mensen. Omdat het bezit steeds verder gelimiteerd wordt krijgt deze kleine groep mensen een steeds grotere buitenproportionele (economische) macht. De staat wordt meer en meer een middel om de belangen van deze groep mensen te behartigen en de kloof tussen werknemer en werkgever wordt enkel groter.

Zowel binnen links als rechts in het politieke spectrum kan men antwoorden vinden op dit theoretisch onrecht dat samen gaat met deze kapitalistische uitbuiting. Allen komen tot de conclusie dat enkel de eerlijke herverdeling van bezit kan leiden tot een permanente oplossing evenals een eerlijk en juist alternatief. Door werknemers een aandeel te geven in het bedrijf waar zij werken en hen dus mede-bezitter te maken kan men een gemeenschap van economisch vrije mensen realiseren. Door via de eigenaars (de bezitters) en de gemeenschap te produceren, kan het voorkomen worden dat het bezit eigendom wordt van een kleine groep speculanten. Door het bezit eerlijk te verdelen voorkomt men dat kleine groepen mensen bepaalde privileges boven de rest van de gemeenschap kunnen vergaren. Het voorkomt dat werkloze parasieten kunnen leven, zonder te werken, door de exploitatie van andermans werk. Het streven is dan ook een samenleving waarbinnen het overgrote deel van de burgers genoeg bezit hebben om economisch vrij te zijn.

Hoewel dit voor veel mensen een utopisch en onhaalbaar ideaal lijkt te zijn, is het in het heden en verleden al in de praktijk verwezenlijkt. Een van deze praktijk voorbeelden kan men vinden in Spanje. Terwijl het land geteisterd wordt door de economische crisis en bijna alle gemeentes noodsteun nodig hebben, is er een gemeente die haar begroting zeer goed op orde heeft. Het 2700 inwoners tellende dorpje Marinaleda in Andalusië heeft een bijna volledig zelfvoorzienende lokale economie weten te realiseren. Er is het hele jaar werk, iedereen verdient hetzelfde en er wordt geen winst uitgekeerd. In plaats daarvan wordt de winst gebruikt om nieuwe banen te creëren. De bevolking wordt direct en democratisch betrokken bij alle beslissingen omtrent de begroting. Het dorp kent geen corruptie, geen hoge hypotheeklasten en praktisch geen werkloosheid, men kan er wonen voor slechts 15 euro per maand. Een ander voorbeeld is het bedrijf Mondragón uit het Baskenland. Met meer dan 80.000 werknemers en een omzet van 15 miljard euro ondervind het geen enkele hinder van de economische crisis. Het bedrijf kent een systeem van arbeiderszelfbestuur en winstdeling; al haar werknemers zijn tevens de aandeelhouders. Wordt er winst gemaakt dan delen alle werknemers hierin mee, moet er bezuinigd worden dan leveren zij allen een deel van hun salaris in om ontslagen te voorkomen. Collectieve solidariteit vormt hier dan ook de sleutel.

Willen wij echt economisch vrij zijn moeten wij lering trekken uit deze voorbeelden. Het is mogelijk om alternatieven voor het casino kapitalisme te vinden. De gehele betekenis van bezit is de economische vrijheid die het ons geeft. Iemand die in zijn eigen huis woont of een aandeel in zijn bedrijf heeft buit niemand uit. Vanuit onze gemeenschap moeten we de gewoontes creëren die nodig zijn om echte economische vrijheid te realiseren en te behouden. Pas dan kunnen we van een vrije samenleving spreken waarin solidariteit centraal staat.

Anton